Eski İzmir İl Kültür Müdürü, Kültür Bakanlığı UNESCO Alan Başkanı Abdulaziz Ediz, Gözlem Gazetesi Yayın Kurulu Toplantısı’nın konuğu oldu. Ediz, UNESCO Dünya Mirası listesine girmek için daha önce hazırladıkları ve geçici listeye girdikleri dosyada revizyon çalışmalarının tüm hızıyla sürdüğünü kaydetti. Ediz, kültür eserlerinin korunmasında bir İzmir birlikteliğinin olmasının çalışmalarını kolaylaştırdığını anlattı.
Kemeraltı ile ilgili yıllar önce başlayan çalışmalar, İzmir Valiliği, İzmir Büyükşehir Belediyesi, İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, İzmir Ticaret Odası, Ege Bölgesi Sanayi Odası, İzmir Ticaret Borsası, İzmir Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği, İMEAK Deniz Ticaret Odası, İzmir Kalkınma Ajansı, TARKEM ve Kentimiz İzmir Derneğinin işbirliğiyle yürütüldü. Bugün önümüzde daha sıkı çalışılması gereken uzun bir dönem var.
İzmir’in, UNESCO Dünya Mirası Kalıcı Listesi için önemli bir aday olduğun vurgulayan Ediz, “2020’de geçici listeye alınan İzmir Tarihi Liman Kenti, şu an 17. ve 20. yüzyıllar arasındaki çok kültürlü ticaret limanı kimliğiyle yeniden hazırlanıyor. Hedefimiz, Bakanlık, belediyeler ve üniversitelerin ortak çalışmasıyla oluşturulan yeni dosyanın UNESCO’ya gönderilme sürecini, 2026’da başlatmak” dedi.
Ediz, daha önce hazırlayıp Kültür ve Turizm Bakanlığı’na sundukları dosyayı UNESCO alt komitesi ICOMOS’tan gelen iki uzman tarafından incelendiğini ve alanla ilgili ayrıntılı bir rapor hazırladığını kaydetti. ICOMOS, Dünya Mirası Listesi'ne alınacak yeni kültür varlıklarının seçiminde ve Liste'de yer alan varlıkların korunmuşluk durumunu saptamada UNESCO'ya danışmanlık yapıyor.
Abdulaziz Ediz, “UNESCO Dünya Mirası alanları, bulunduğu şehirler için yalnızca bir unvan değil; aynı zamanda hem korunması hem de dünyaya tanıtılması gereken öncelikli değerlerdir. İzmir de bu açıdan Türkiye’nin en şanslı kentlerinden biri. Çünkü bugün kalıcı listede iki önemli alanımız var: Bergama ve Efes. Bergama, krallık döneminden günümüze kalan yaşam alanlarıyla, Efes ise 6 bin yılı aşan tarihiyle dünyanın ortak mirası haline gelmiş durumda. Benim müdürlük yaptığım dönemde de bu süreçleri yakından yaşadık. O yıllarda Ödemiş Birgi’nin geçici listeye alınmasına tanıklık ettik. Yine Foça ve Çeşme kaleleriyle İzmir’in de içinde bulunduğu Ceneviz kaleleri zinciri geçici listeye dahil edildi. Ancak asıl büyük hedefimiz, İzmir’in kalbini temsil eden Tarihi Liman Kenti’nin dünya mirası olmasıydı” ifadelerini kullandı.
“İzmir yerine İznik seçildi”
2019’da dosyayı tamamladıklarını ve Bakanlığa sunduklarını aktaran Ediz, “2020’de İzmir Tarihi Liman Kenti UNESCO’nun geçici listesine alındı. Bu dosyada 8 bin 500 yıllık İzmir tarihini Yeşilova’dan başlayıp Bayraklı, Kadifekale ve bugüne uzanan geniş bir yelpazede ele almıştık. Elbette UNESCO kriterleri gereği, böyle bir alanın yalnızca tarihsel değerini değil, aynı zamanda nasıl korunacağını, hangi tehditlerle karşı karşıya olduğunu ve nasıl yönetileceğini de ortaya koymak gerekiyordu. Bunun için İzmir’deki üniversitelerden akademisyenler, arkeologlar, mimarlar ve şehir plancılarından oluşan güçlü bir bilim kuruluyla çalıştık. Alan yönetim planı yaklaşık bir yıllık yoğun bir çalışmanın ürünüydü. Konak’ta Agora’dan başlayıp Kemeraltı, Konak Meydanı ve sahile kadar uzanan 300 hektarlık çekirdek alan için bir yol haritası ortaya koyduk. Bu plan, 2022’de Bakanlık tarafından onaylandı ve 2027’ye kadar geçerli olacak şekilde kabul edildi. Ancak kalıcı listeye girmek için dosyanın UNESCO’ya sunulması gerekiyordu. O dönemde İzmir’in dosyası yerine İznik’in dosyası gönderildi; ancak İznik yeterli bulunmadı ve iade edildi” şeklinde konuştu.
ICOMOS’un raporu yol gösterdi
Dosyayı güçlendirmek amacıyla UNESCO’nun değerlendirme mekanizmalarından biri olan ICOMOS uzmanlarının görüşüne başvurduklarını dile getiren Ediz, “2024 yılında Yunanistan ve Lübnan’dan iki deneyimli uzman İzmir’e geldi. Şehri bütün yönleriyle incelediler; Kadifekale’den körfeze baktılar, arkeolojik alanları, Basmane ve Kemeraltı’nı gezdiler. Hazırladıkları 70 sayfalık rapor bizim için yol gösterici oldu. Raporda şunu net olarak söylediler: ‘Evet, İzmir üstün evrensel değere sahip. Ancak dosyanın sınırlarını daraltmalı, 17. yüzyıldan 20. yüzyıl başlarına kadar olan dönemi ön plana çıkarmalısınız. Çünkü İzmir’in çok kültürlü, ticaret odaklı liman kenti kimliği bu dönemde en güçlü şekilde ortaya çıkıyor ve bu yönüyle UNESCO kriterlerini karşılıyor.’” dedi.
Bu tavsiye doğrultusunda dosyayı yeniden şekillendirdiklerini aktaran Ediz, “Yeşilova ve Bayraklı gibi alanlarla bağlantıyı şimdilik dışarıda bırakıp, Agora, Kemeraltı, Konak Meydanı ve çevresine odaklanıyoruz. 17.–20. yüzyıl arasındaki dönemi belgeler, arşiv kayıtları, akademik çalışmalar ve mekânsal verilerle güçlü bir şekilde ortaya koyuyoruz. Bugün İzmir Büyükşehir Belediyesi, Konak Belediyesi, Valilik ve 6–7 üniversiteyle birlikte çok geniş bir iş birliği ağı yürütülüyor. Kadifekale için bile 40’ın üzerinde akademisyen ve öğrencinin katıldığı bir fikir projesi ortaya çıktı. Yani bu sadece bir UNESCO süreci değil, aynı zamanda İzmir’in merkezini iyileştirme, geçmişini koruma ve geleceğe aktarma süreci” diye konuştu.
“Resmi ilan 2028’i bulabilir”
“Hedefimiz, dosyamızı 2026 Mart ayına kadar revize edilmiş şekilde tamamlamak” diyen Ediz şu ifadeleri kullandı: “UNESCO değerlendirmesi için kritik olan ICOMOS uzmanlarının uyarıları doğrultusunda, dosyamızı doğru bir şekilde hazırlıyoruz. Planımız, 2026’nın Eylül-Ekim aylarında dosyanın UNESCO’ya gönderilme sürecini başlatmak. Bakanlık nihai kararı verecek olsa da, biz sürece tam hazır bir dosya ile girmiş olacağız. Tahmini olarak, sürecin tamamlanıp İzmir’in dosyasının resmi olarak ilan edilmesi 2028’i bulabilir. İzmir’in kalıcı listeye girmesi, hem uluslararası bir prestij hem de Kemeraltı ve çevresinin korunması, yaşatılması ve dünyaya tanıtılması için çok büyük bir adım olacak.”
İzmir UNESCO dosyasında revizyona gidiyor
27 Eylül 2025, 19:12
İzmir, UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi dosyasında revizyona gidiyor. Hedef, geçici listenin ötesine giderek UNESCO Dünya Miras Listesine girmek. Tarihi Kemeraltı Çarşısı, Basmane, Kadifekale ve çevresi ile Eski Smyrna, Yeşilova ve Yassıtepe Höyüklerinden oluşan İzmir Tarihi Liman Kenti, 2020 yılında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesine girmişti.
Paylaş:
