Ekonomi gündeminde yoğunluk devam ediyor. Önce “Orta Vadeli Program” açıklandı, daha sonra da TCMB politika faizinde 250 baz indirime gitti. Politika faiz oranı %40,5 oldu. Borç verme, borç alma ve haftalık repo oranları da paralel bir şekilde 250 baz indirildi. Program “kayyum” atamasıyla birlikte ekonomide belirsizliklerin arttığı dönemde açıklandı.
Orta Vadeli Program
Öncelikle Orta Vadeli Program (OVP)'nin ana hatlarını özetlemeye çalışalım. Sn. Şimşek'in program sunumunda vurguladığı hususlar şöyle:“Ekonomi yönetiminin önceliği her zaman dezenflasyon ve fiyat istikrarı. İç ve dış şokların etkisi risk priminde ve faizlerdeki düşüşü sınırladı. Bugün rezervler oldukça güçlü. Gelecek sene enflasyon %20'nin altına inecek. Harcamaların bütçe içerisindeki payı son on yılın ortalaması olan%4,6'dan %3,1'e düştü. Bütçedeki harcama limitlerini aşmıyoruz. IMF tanımına göre rezerv yeterliliğimiz 1.13, 1'in üzeri yeterli sayılıyor. Büyüme sürüyor. Faiz giderlerinin milli geliri oranı 2025'te %33 yeni OVPfaiz dışı artışı ima eden bir politika sunuyor.”OVP'deki tahminleri 2025-2028 dönemi için şöyle; Büyüme, yıllar itibariyle sırayla %3.3, %3.8, %4.3, %5,Enflasyon; %28.5, %16, %9, %8,Bütçe dengesi/GSYH; % -3.6, % -3.5, %3.1, % -2.8,GSYH (milyar dolar) 1.569, 1.658, 1.763, 1.886, kişi başı gelir (dolar) 17.748, 18.621, 19.710, 20.987.Bu verilere göre dolar kur tahminleri yine 2025-2028 dönemi için sırayla 39,63 TL,46,60 TL,50,71 TL, 53.76 TL.(Bu rakamlar hesabi, taahhüt değil). İşsizliğin 2027 sonunda %8,2’ye düşürülmesi hedefleniyor.
Yeni OVP'de “Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES)” getirilmesi planlanıyor. İş gücü düzenlemelerinde, aile odaklı planlamalarda ve gayrimenkullerin gerçek değerlerinin kavranması ile kira kontratlarının dijital platforma transferi bu OVP döneminde tamamlanacak. Özetle büyümenin sürdürüleceği, cari açığın azaltılacağı, rezervlerin güçlü tutulacağı, finansal istikrar için TL'nin güçlü tutulacağı hedefi mevcut. Sosyal güvenlik primleri dahil toplam vergi yükünün GSYH’nin %25'leri dönem sonunda aşacağı öngörülüyor. İki yılda %60'lardan %30'lar civarına indirilebilen enflasyonun hızlıca tek haneye indirileceğinin hedeflenmesi oldukça iyimser görünüyor. İşsizliğe gelince, büyümenin %3'lerde öngörüsüne karşın%8,2'ye düşürüleceği çelişki gibi görünüyor. Son iki çeyrektir ihracat büyümeye katkı veremiyor. Bu durumda büyümeye nasıl daha fazla katkı verecek. Programdaki ürün ve pazar çeşitliliği, yüksek katma değerli üretim, ticaret diplomasisi ve lojistik üstünlük hedefleri olumlu olmakla birlikte yapısal dönüşüm gerektiren bu düzenlemeler bir program döneminde gerçekleştirilmesi zor uygulamalar. Dolar bazlı GSYH ile kişi başı gelirlere gelince; Bilindiği üzere döviz kurunun kontrolü sonucu oluşan kurlar sonucu elde edilen bir olumluluk. Bir diğer önemli konu bu gelirin paylaşımı adaletsizliği. Son 5 yılda inanılmaz ölçüde arttı. Ülkemizde “Bölüşüm “sorunu kadükleşti. Bu konuda programda bir öngörü yok. Kişi başı gelirde ise baskılanmış döviz kuruyla hesaplanmasına rağmen AB’deki ortalama gelire göre hayli düşük durumdayız. Bize en yakın ülke Bulgaristan bile bizden %120 daha yüksek.
Faiz indirimi
Bu yılın Mart ayından sonraki ikinci faiz indirim kararı. Bu dönemde yaşanan iç siyasi şoklar (CHP davaları, kayyum konuları gibi) indirim sürecini altı ay kadar erteledi. Faiz indirim kararına ilişkin TCMB açıklamasında vurgulanan hususlar ana hatları itibariyle şöyle; “Enflasyonun ana eğilimi Ağustos ayında yavaşladı. İkinci çeyrek büyümesi öngörülerin üzerinde gerçekleşti. Ancak nihai yurtiçi talep zayıflığını koruyor. Gıda fiyatları ve hizmet kalemlerindeki yüksek seyir enflasyon üzerinde yukarı yönlü baskıları canlı tutuyor. Daha önce belirtilen risk unsurları (beklentiler, fiyatlama davranışları ve küresel gelişmeler) canlılığını koruyor. Yakın döneme ilişkin veriler talep koşullarının dezenflasyonist düzeyde olduğunu gösterdi. KKM hesapları düşmeye devam ediyor. Sıkı para politikası talep, kur ve beklenti kanalları üzerinden dezenflasyon sürecine destek verecek. Yeni açıklanan OVP’de öngörülen makroekonomik çerçeve bu sürece katkı sağlayacak. Kurul ara hedeflerle uyumlu biçimde dezenflasyonun gerektirdiği sıkılığı sağlayacak şekilde belirleyecektir.”
Genel beklenti 200 baz puan indirim şeklindeydi. Metindeki önemli değişik, enflasyon konusunda “gıda fiyatları ile ataleti yüksek hizmet kalemlerinin” enflasyon üzerinde yukarı yönlü risklere özellikle işaret etmesi. TL reel değerlenmesini metinden çıkarması da bizce doğru olmuştur. Bu konuda daha sonra TCMB’ce ilave açıklama getirilmesi iletişim yönünden iyi olmadı. Sürpriz bir iç veya dış şok olursa indirimlere ara verilebileceği iması mevcut. Rezervlerimizin güçlülüğünde altının reel değer kazanması önemli etki yapıyor. 2024 yılında Döviz Tevdiat Hesapları 18,2 milyar dolar düşmüştü. 2025'te 15 milyar dolar arttı. Para Politikası Kurulu’nun karar metninden “Maliye Politikası” eşgüdümü cümlesinin çıkarılması artık bu konuda sıkıntı yok anlamında gibi görünüyor. Kredi-mevduat faizlerini yavaşta olsa inmeye devam edebilir. Makro ihtiyati önemlerde gevşeme olmayacağı sıkı para politikası vurgusundan anlaşılıyor. Bütçe açığı daralmaya başladı. Bu eğilimin devam etmesi halinde faiz indirimleri döngüsünün devam etmesine imkân sağlanacaktır.
Siyasi iklimdeki şokların devam edeceği gibi bir görüntü mevcut. Merkez Bankasının faiz indirimleri sürecinde bu yılsonu enflasyon tahmininin tutmayacağını düşünüyoruz. Mevsimsellikten arındırılarak yıllıklandırılmış üç aylık fiyat artışı %32,3.Faiz indirim sürecinde döviz talebi oluşabilecek. Bu konunun hassasiyetle takibi önem taşıyor.
Orta Vadeli Program ve faiz indirimi
12 Eylül 2025, 21:14
Orta Vadeli Program ve faiz indirimi
Paylaş:
