19 Ekim sabahı 4 kişi sepetli vinçle balkondan içeri girdikleri ünlü Louvre müzesini 7 dakikada soydu. 8 parçalık mücevher seti müzeye gezmeye gelenlerin ve orada bulunan tek güvenlikçinin şaşkın bakışları arasında müze dışına çıkıverdi. Çalınan mücevherler arasında Birinci Louis-Philippe’in eşi kraliçe Marie-Amélie’nin safir tacı, kolyesi ve küpeleri; Napolyon Bonapart’ın ikinci eşi İmparatoriçe Marie-Louise’in kolyesi ve küpesi ile 3. Napolyon’un eşi İmparatoriçe Eugénie’ye ait bir broş ve kaçarken düşürdükleri tacı vardı. Bunların değerinin yaklaşık 90 milyon avro yani 4.4 milyar TL olduğu tahmin ediliyor.
Bu durumu dostumuz Nedim Atilla çok iyi özetlemiş: “Dünyayı Soydu; Şimdi Kendi Soyuldu.” (20 Ekim 2025 tarihli Egedesonsöz sitesi) Yazı şöyle bitiyor: “Louvre, Napolyon’un fetihlerinden toplanan eserlerle dolu bir müzedir. Anadolu’dan kaçırılmış yüzlerce eser de cabası. Bir zamanlar Avrupa, dünyayı soydu; şimdi kendi soyuluyor. Tarih, adaleti sessizce tecelli ettiriyor gibi.”
Kültür çalıştayı
Bu yazı beni 16 yıl öncesine götürdü. 24 Ekim 2009 tarihinde İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu bir ilke imza attı. İzmir’de, belki de Türkiye’de ilk kez gerçekleşen “Kültür Çalıştayı” o gün Havagazı Fabrikasında başladı. Kolaylaştırıcılığını İstanbul Bilgi Üniversitesinden Doç. Dr. Serhan Ada ile ODTÜ Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümünden Prof. Dr. İlhan Tekeli’nin yaptığı Çalıştay, alanlarında uzman 106 bilim, sanat ve kültür insanını bir araya getirdi. Birgün boyunca Kültür Endüstrileri, Kentsel Tasarım, Güzel Sanatlar, Kültürel Miras ve Kültür Politikaları konularındaki atölye çalışmalarında İzmir'in kültürel altyapısı ele alındı. İzmir’in kültür sanat alanında dünya kenti olabilmesi için 10 maddelik öncelik listesi saptandı. Çalıştay sonunda yayınlanan sonuç bildirisinde ayrıca, Fransa’da sürmekte olan “Türkiye Mevsimi” çerçevesinde Louvre Müzesi’ndeki “İzmir’den Smyrna’ya” sergisinde yer alan heykellerin İzmir’e iadesi konusunda tüm katılımcıların imza koyacağı bir mektup kaleme alınması kararlaştırıldı.
Aziz Kocaoğlu 18 Kasım tarihinde Louvre müzesi müdürü Henri Loyrette’ye bir mektup gönderdi. Mektupta İzmir’de kurulacak “Ege Uygarlıkları Müzesi” ile Louvre arasında uzun soluklu işbirlikleri yapılabileceği vurgulanırken bu işbirliğinin“Louvre Müzesi koleksiyonlarında bulunan, İzmir kentine ait eserlerin İzmir’e geri verilmesiyle çok daha büyük bir anlam kazanacaktır” deniyordu. İsteklerinin Louvre müzesindeki Smyrna Apollonu ve Smyrna Jüpiteri heykellerini kapsadığını belirten Başkan Kocaoğlu, “İzmir’e ait eserlerin İzmir’e iade edilmesi, uluslararası sözleşmelerin hükümlerine uygun davranılmasının ötesinde, kentimizin arkeolojik ve kültürel mirasına duyduğunuz saygının da kuvvetli bir ifadesi olacaktır” diye işin özünü vurguladı.
İzmir’den Smyrna’ya
Çalıştaya katıldıktan sonra Nedim ve eşlerimizle birlikte “Türkiye Mevsimi”ni yerinde izlemek üzere Paris’e gittik. Louvre müzesinin ilgili bölümünü gezerken, İzmir’e ziyareti sırasında tanıştığım müzenin bölge uzmanı yetkili benimle görüşmek istedi; yukarıda sözünü ettiğim Louvre’daki eserlerin geri verilmesi talebinin geri çekilmesi için ısrarcı oldu. Ancak benden olumlu bir cevap alamayınca Louvre müdüründen bir cevap geldi: “Bu eserler, 1680’de, o vakitler ülkenizle ayrıcalıklı ilişkileri bulunan Kral XIV. Louis adına Türk piyasasından tamamen yasal yollardan edinilmiş bulunmaktadır. İade edemeyiz.”
Ünlü müze yalnız Türkiye’den değil dünyanın dört bir yanından “çalıntı” yapıtlarla dolu. Louvre Müzesi’nden çalınan değerli taşlar Fransa’nın sömürgeci geçmişinde el konan topraklardan geliyor. OdaTv sitesinde yazıldığı gibi “çalınan mücevherler yalnızca sanat eseri değil; aynı zamanda tarihsel adaletsizliklerin simgesi. Louvre’dan çalınan elmas ve taşların nereye gittiği belirsizliğini korurken, asıl soru ise, ‘zaten çalıntı olan bir şey yeniden çalındığında, kim suçludur?’şeklinde olmalı.”
Anadolu’dan Çalınanlar
Louvre müzesinde Anadolu topraklarından çalınan neler yok neler! Piyale Paşa, Eyüp Sultan ve Tophane Kılıç Ali Paşa Camilerinden çinilerimiz, Hitit döneminden sfenskler, Sardes’ten Lidya eserleri, Fethiye Kaş arasında Ksanthos ve Letoon Buluntuları, Frig döneminden eserler, Anadolu’daki Pers egemenliği zamanından kalma rölyefler, heykeller vb.
Batılı sömürgecilerin bu talanı Senagalli yönetmen Mati Diop’un 2024 yılında Berlin Film Festivalinde Altın Ayı kazanan “Dahomey” filminde derinlemesine ele alınmış. Film, Benin Devlet yetkililerinin yıllar süren ısrarlı talepleri doğrultusunda Fransa’dan geri alınan 26 adet bronz ve ahşap heykelin öyküsünü anlatıyor. Darısı Batı müzelerinde sergilenen “çalıntı” tarihi eserlerimizin başına….
İzmir nere Louvre Müzesi nere
29 Ekim 2025, 17:34
İzmir nere Louvre Müzesi nere
Paylaş:
