Geçen hafta sonu kaybettiğimiz TCMB eski başkanlarından Sn. Süreyya Serdengeçti 2001 ekonomik krizi dönemi ve sonrasına damga vuran nadir bürokratlardan biriydi. TCMB Denetleme Kurulu'nda görev yaptığımız 19 yılda Gazi Erçel'den başlayarak beş başkan döneminde çalıştım. 2015 yılında ayrılıncaya kadar başkanlar yasal görev sürelerinin sonuna kadar çalışırlardı. En son Sn. Erdem Başçı’dan sonraki başkanlar sırasıyla 1172 gün, 490 gün, 133 gün, 810 gün ve 239 gün görev yapabildiler Merkez Bankası bağımsızlığı ne kadar zedelenmiş olursa, fiyat istikrarı sürecinde makro dengelerin sürdürülebilirliğinde de o kadar olumsuzluklar yaşanır. İnşallah son başkan Sn. Dr. Fatih Karahan yasal süresi sonuna kadar görevini yapma imkânı bulur da “dezenflasyon” sürecinde mesafe almaya devam ederiz.
Yakın zamanda kaybettiğimiz eski başkan Rüştü Saraçoğlu ve başkan yardımcılarından Hasan Ersel için TCMB’de düzenlenen “anma toplantısı” gerçekten kurum kültürü ve ortak aidiyet duygusunun güçlendirilmesi ve kurumsal hafızanın devamı için çok olumlu adımlar. 2001-2006 yılları arasında görev yapan Sn. Süreyya Serdengeçti’nin en önemli başarıları; Ülkemizde ilk defa uygulanan enflasyon hedeflemesi rejimi ile dalgalı kur sisteminin ve 2003 yılında ulaşılan tek haneli enflasyonun başlıca aktörlerinden birisi olmasıdır.(Kuşkusuz bu başarıda IMF programı ile AB çıpalarının hâkim etkileri yadsınamaz, dönem siyasi iktidarının bu programa tam destek vermiş olması da söz konusu başarıları desteklemiştir.) TCMB’nin ilk enflasyon raporu da rahmetli Sn. Serdengeçti tarafından sunulmuştu. Rahmetli başkan çalışma hayatının 26 yılını Merkez Bankası'nda geçirmişti. Yaklaşık on bir yıldır da TOBB, ETÜ ve TEPAV’da çalıştı. Bankada en alt kademeden başlayarak başkanlığa kadar yükselmiştir. Kamu kurumlarında bu kültürü maalesef kaybetmiş durumdayız. Kaybettiklerimiz sadece ilk kademeden başlayıp son kademeye kadar yükselme kültürü de değil.“Ehliyet” ve “Liyakat” kriterlerinden de vazgeçildi. Bunun yerini“İtaat” ve “Sadakat” aldı. Merkez Bankası'nın bağımsızlığı konusunda rahmetli başkanın önemli çabaları ve rolü olmuştur. Kendisi çok çalışkan ve farklı bir kişilik sahibiydi. Entelektüeldi. Klasik müziği çok severdi. Her kademedeki çalışanların görüşlerine itibar ederdi. Siyasi ilişkilere dayanarak yükselme yolunu seçmeyen ender bürokratlardandı.“Paradan altı sıfır atılma” operasyonunu da başarıyla yönetmiştir. Paranın tarihi konusunda da hayli bilgiliydi.
Dalgalı kur uygulamasına Sn. Serdengeçti döneminde geçildi. Ülkemize dışarıdan oldukça büyük miktarda yabancı kaynak girdi. Yaklaşık 40 milyardan fazla dolar başarıyla sterilize edilebildi. Döneminde Merkez Bankası enflasyon hedefleri sürekli tahminleri çerçevesinde hatta bazen daha aşağıda realize edilmiştir. Aynı başkanın döneminde ekonomi “Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı” (Sn. Kemal Dervişin yürütmüş olduğu program) ile beraber kesintisiz ve yüksek oranlarda büyüdü. Enflasyon-Büyüme ödünleşmesi yaratmadan sürdürülebilir büyüme için fiyat istikrarının önemi açıkça ortaya koyuldu.
Başkanlık döneminin sonlarına doğru 21-22 Kasım tarihlerinde Radikal gazetesindeki mülakattan bazı görüşlerini burada belirtmekte fayda var.“Merkez Bankası bağımsızlığından ne anlaşılması gerektiği sorusuna verilen yanıtı şöyle; Merkez Bankası yasal düzenlemeyle araç bağımsızlığına sahip olmuştur. Bu konuda Merkez Bankası yönetiminde bulunan kişilerin duruşu her zaman çok önemlidir. Bağımsızlığın, enflasyonla mücadelede, ekonomik istikrarın sağlanmasında ve politikalara güven oluşmasında önemli faydaları görülmüştür.
Enflasyonun kontrol altına alınması için döviz kurunun baskılandığı sorusuna yanıtı ise;“Faizin oranı, istikrara, kamu borcunun kırılganlığının azaltılmasına, yapısal reformlarda ve beklentilerin iyileşmesinde mesafe alınmasına bağlıdır. Faiz kararlarının etkilediği birbirinden farklı kanallar vardır: Kredi kanalı, varlık fiyatları, faiz kanalı ve beklentiler kanalı. Reel faizin seviyesini tasarruf-yatırım dengesi, yapısal reformlardaki gelişmeler, risk algılamaları belirler. Eğer söylenildiği gibi sadece TL'nin değer kazanması ile enflasyonu düşürmek mümkün olsaydı ülkemizin enflasyon sorunu yıllar önce çözülmüş olurdu. Sıcak para konusuna gelince; bu tür paranın girişi üzerinde beklentilerin reel faiz düzeyinden daha çok etkili olduğunu düşünüyorum. Kamu kağıtları vadelerinin uzaması, ekonomik temellerin sağlamlaşması sıcak para hareketlerini yavaşlatır ve olumsuz etkilerini azaltır. Enflasyonda temel riskler; sıkı maliye ve enflasyon hedefi ile uyumlu gelirler politikası, iç talepteki artışın kontrol seyri, yapısal reform süreçlerinin hız kaybedip kaybetmediği önemli risk unsurlarıdır. Ayrıca petrol fiyatları, hizmet sektörlerindeki fiyat kıtlıkları, kontrol dışı olan tarım ve ham madde fiyatlarının gelişimi gibi risk unsurları da sayılabilir. Ayrıca ters para ikamesi ile Net Hata Noksan arasında da bir ilişki mevcuttur.” Görüldüğü üzere döneminde, fiyat istikrarının sürdürülebilir büyüme için neden ön koşul olduğu ve başarılı bir dezenflasyon süreci için hangi parametrelerin takip edilmesi gerektiğinin anlaşılması açısından rahmetli Sn.: Başkanın söylemleri bugün bile güncelliğini koruyor.
2013 yılında Sn. Ümit Özlale ile ülkedeki problemlerle ilgili olarak konuşmasındaki tespiti bizce çok önemli. Yazımızı bu tespitin yer aldığı 30 Temmuz 2025 tarihli Dünya Gazetesi’ndeki Ümit Özlale’nin “Süreyya Bey’in Ardından” yazısından aldığımız tespitle bitirirken birlikte çalışma fırsatı bulduğumuzdan memnuniyet duyduğumuz başkanımıza Allah'tan rahmet dilemek istiyorum. Tüm TCMB camiası ile ailesine ve sevenlerine başsağlığı ve sabırlar diliyorum. Söz konusu tespiti ise şöyle;
“Bir ülkede siyasi partiler çökerse o ülkenin kendini toparlaması 3-5 sene alır. Bknz. 2001 krizi sonrasında vatandaş krizden sorumlu tuttuğu partileri meclis dışında bıraktı, yeni bir parti kuruldu ve iktidar oldu. CHPde ana muhalefet partisi olarak yerini aldı ve sistem bir şekilde devam etti. Ama bir ülkede devlet çökerse o ülkenin kendini toparlaması 15-20 sene alır. O da toparlayabilirse! Bugün ülkede devlet çöküyor, benim en büyük kaygım bu.”
Enflasyon hedeflemesi rejiminin mimarı “Serdengeçti”nin ardından
1 Ağustos 2025, 21:12
Enflasyon hedeflemesi rejiminin mimarı “Serdengeçti”nin ardından
Paylaş:
