Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, bir süre önce bin liralık bu artışı müjde olarak açıklamıştı. Emeklilere bayram ikramiyesi ilk olarak 2018 yılı Ramazan Bayramı’nda 1000 lira olarak verilmişti. İkramiyenin alım gücü; dolar, asgari ücret ve benzin ile karşılaştırınca büyük düşüş net şekilde görülüyor. 14 Haziran 2018’deki Ramazan Bayramı öncesinde emeklilerin hesabına yatan 100 lira ikramiye ile Merkez Bankası tarafından ilan edilen döviz satış kurlarına göre bayramdan önceki son iş gününde 266 dolar alınabiliyordu. Şubat 2024 itibarıyla bu miktar 98 dolara kadar geriledi. Aynı dönemde ikramiye ile alınabilen benzin miktarı da 161 litreden 74 litreye geriledi.
Emeklilere Ramazan ve Kurban bayramlarında ödenen ikramiye 2018 yılında ilk ödendiğinde heyecanla karşılanırken, geçen yıllarda enflasyon karşısında adeta eridi. Çünkü emekliler 100 liralık ilk ikramiye ile Diyanet’in o yıl yurt içine yönelik belirlediği 850 lira karşılığında kurban vekaleti verebiliyor ve üzerine 150 lira parası kalıyordu. İlk ikramiyeleriyle 266 dolar alabilen emekli, 70 gün sonraki Kurban Bayramı’ndaki 1000 liralık ikramiyenin değeri 167 dolara geriledi. İkramiyenin 1100 liraya çıkarıldığı 2021 yılı Mayıs ayındaki Ramazan Bayramındaki dolar değeri 132 dolara, Temmuz’daki Kurban Bayramında ise 129 dolara düştü. Emekli ikramiyesi döviz karşısındaki en düşük değerini ise 63 dolar ile 2022 yılı Temmuz ayındaki Kurban Bayramında gördü. Geçen yıl 2000 liraya çıkarılan ikramiye, Ramazan Bayramında 103, Kurban Bayramında ise 77 dolar oldu. 2024 yılı için 3 bin liraya çıkarılan ikramiye, bugünkü kurların hiç değişmemesi halinde bile Ramazan ve Kurban bayramlarında 96 dolar alabilecek.
Ekonomi gazetesinden Hüseyin Gökçe’nin haberine göre, bayram ikramiyesi 2018’de ödenen ikramiyenin karşılığı 266 dolar kadar olsaydı, 10 Nisan Ramazan Bayramı öncesi hesaplara 8 bin 246 lira yatması gerekecekti. Gökçe’ye göre ikramiye enflasyon (TÜFE) oranında artmış olsaydı, 2018’de 1000 lira olan ikramiyesinin bugünkü karşılığı 5 bin 550 liraya denk geliyor.
Asgari ücret karşısında da eridi
Türkiye’de asgari ücret en önemli göstergelerin başında geliyor. 2018 yılında emekli ikramiyesi bin lira iken aylık net asgari ücret bin 603 liraydı. 2024 yılında emekli ikramiyesi 3 bin lira, asgari ücret 17 bin liraya yükseldi. Emekli ikramiyesinin asgari ücrete oranı bu düşüşü çok daha net gösteriyor. 2018 yılında emekli ikramiyesi asgari ücretin yüzde 62’sine karşılık geliyordu. Bu oran kademeli şekilde her sene düştü. 2020’da yüzde 43’e düşen oran 2022’de yüzde 23’e kadar geriledi. 2023 yılında ise emekli ikramiyesinin asgari ücrete oranı yüzde 20 olurken 2024’te bu oran yüzde 18 gerçekleşti.
2018 yılındaki emekli ikramiyesinin asgari ücrete oranı (yüzde 62,4) korunsaydı 2024 yılında ikramiye miktarının 10 bin 609 lira olması gerekiyordu. Emekli ikramiyesi ile satın alınan akaryakıt miktarı da ciddi şekilde düştü. Türkiye Petrolleri (TP) verilerine göre Haziran 2018’de kurşunsuz benzinin litresi 6,22 TL idi. Şubat 2024 itibarıyla benzinin litresi 40,45 TL’ye ulaştı. Bu durumda 2018’deki Ramazan Bayramında emekli ikramiyesi ile 161 litre benzin satın alınabilirken Şubat 2024’te 74 litre benzin satın alınabiliyor.
En düşük emekli maaşının asgari ücret karşısındaki oranı da son yıllarda hızla geriledi. 2003 yılında en düşük işçi emekli maaşının (4a) asgari ücrete oranı 1.47’ydi. 2023 yılında bu oran 0.71 olurken 2024 yılında 0.61’e kadar düştü.