Rusya’nın iki yıl önce Ukrayna’yı işgal etmesini eleştirse de Batı’nın Moskova’ya yönelik yaptırımlarına karşı çıkan Türkiye, çatışma boyunca hem Moskova hem de Kiev ile yakın ilişkilerini sürdürmeyi başardı. Ankara, yaptırımların Türkiye topraklarında delinmeyeceğini söylese de Washington, geçen yıl Rusya’nın savaş alanında kullanabileceği çift kullanımlı malların geçişini durdurmak için baskıyı arttırdı ve Türk bankaları ve şirketlerinin ikincil ABD yaptırımlarından etkilenebileceği uyarısında bulundu.
Rus-Türk ödemelerindeki kesinti, ABD Başkanı Joe Biden’ın 22 Aralık’ta Rusya’nın yaptırımları delmesine yardımcı olan firmaları ABD finans sistemine erişimlerini kaybetme riskiyle tehdit eden kararnameyi imzalamasıyla arttı. Kararnamede, ABD yaptırımlarının hedefinde olanlar adına iş yapan finansal kuruluşların risk altında olduğu belirtildi.
Reuters haber ajansının sanayi ve finans sektörlerinden kaynaklara dayandırdığı haberine göre, Amerika’nın yaptırım tehdidinin ardından iki ülke arasındaki ticaret hacminde ciddi bir duraksama yaşanıyor.
Konuya vakıf kaynaklara göre, bu durum hem ithal petrol hem de Türk ihracatına yönelik bazı ödemeleri aksattı veya yavaşlattı. Kaynaklara göre, ABD’nin Aralık ayındaki söz konusu talimatı doğrudan enerjiyi hedef almasa da Ankara’nın Rus ham petrolü için yaptığı bazı ödemeleri ve Rusya’nın geniş çerçevede Türk ihracatı için yaptığı ödemeleri karmaşık hale getirdi.
Rusya, Türkiye’nin yedinci büyük ihracat pazarı konumunda bulunuyor. Bu pazarın ticaretinde yaşadığı para transferi sorunları giderek artıyor. Ocak ayından bu yana Rusya’dan ihracat bedellerini banka kanalıyla alamayan ihracatçılar, ihracat hesaplarını kapatmakta zorluk yaşarken, yeni siparişleri de Çin’e ve alternatif ülkelere kaptırmaya başladı. İhracat bedelinin 180 gün içinde yurda getirilmesi zorunluluğu karşısında bankadan ödemesini alamayan firmalar, kendi formülleriyle bu bedelleri tahsil etmeye çalışıyor. Ancak ihracat hesabını kapatmak için banka transferi zorunluluğu, ihracat hesabının kapatılmasını engelliyor. Bu nedenle bazı firmalar, ihracat bedellerini Rus bankaları değil de üçüncü ülke bankaları üzerinden yapılan transferlerle almaya çalışırken, bazı firmaların kargo, bazı firmaların da Kapalıçarşı üzerinden sorunu çözmeye çabaladığı öğrenildi.
Çeşitli kaynaklara konuşan iş dünyası temsilcileri, para transferlerinin bıçak gibi kesildiğini, ihracatın da durma noktasına geldiğini söylerken, ihracatın kapatılmasının mümkün kılınması için, “Rusya’dan yapılan ihracatın bedelinin tamamının yurda getirilmesine istisna uygulanmasını” talep ediyor. İstisna kapsamında olan ülkelerle yapılan ticarette paranın banka transferi ile getirilmesi ve beyan edilmesi zorunluluğu bulunmuyor. Mevzuat kapsamında istisna uygulanan halihazırda 33 ülke bulunuyor.
Türk bankaların Batı yaptırımlarından endişe ederek Rusya’dan para transferlerini kabul etmemesi bu ülkeye yapılan ihracata darbe indirdi. Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) verilerine göre, ocak ayında Rusya’ya yapılan ihracat, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 30,4 düşüşle 792,1 milyon dolardan 551,1 milyon dolara indi. Serbest bölgeler ve antrepo farkının da hesaba katıldığı TÜİK verilerine göre ise ocak ayındaki düşüş yüzde 39’u buldu, ihracat 1,04 milyar dolardan 631 milyon dolara geriledi. Ticaret Bakanlığı verilerine göre, ocak ayında Rusya’dan yapılan ithalatta da düşüş yüzde 20’ye ulaşarak 3,9 milyar dolar seviyesine indi. TİM verilerine göre, bu ülkeye yapılan ihracatta 25 sektörün 23’ünde düşüş yaşandı. Rusya’ya en fazla ihracat yapan sektör olan kimyada kayıp yüzde 41,4’e ulaşırken ikinci sıradaki olan yaş sebze ve meyvede yüzde 20,4; üçüncü sıradaki otomotivde yüzde 7,6; dördüncü sıradaki makinede yüzde 23,9 ve beşinci sıradaki elektrik- elektronikte yüzde 48,4 düşüş yaşandı.
Eskinazi: İhracatçılarımız tedirgin
Ege İhracatçı Birlikleri (EİB) Koordinatör Başkanı Jak Eskinazi, Türkiye’nin Rusya’ya ihracatı Acak ayında yıllık yüzde 39 düşüşle 631 milyon dolara gerilemesinin Amerika’nın ambargosu ile ilgili olduğunu söyledi. İhracatçıların Rusya ile olan ödeme problemlerini çözemediğini bildiren Jak Eskinazi, firmaların Rusya’ya yapmış oldukları ihracatın ödemelerini zamanında alamadığını söyledi. Ödemelerdeki gecikmenin tedirginliğe yol açtığını vurgulayan EİB Koordinatör Başkanı Eskinazi, ihracattaki düşüşün de ödemeden kaynaklandığın ifade etti. ABD’nin “ambargo” tehdidinin de ihracata olumsuz yansıdığına işaret eden Jak Eskinazi, “İhracatçılarımız yapmış olduğu ihracatlarının ödemelerini alamıyorlar. Onun için bir tedirginlik var, ihracatta bir düşüş var. Tabii ki kara listeye girmek istemeyen ihracatçılarımız da oraya ihracat yapmaya çekiniyorlar. Devlet bir çözüm bulmaya çalışıyor ama çok legal bir çözüm değil. Çözüm yaratmaya çalışıyorlar ama umarım daha legal çözümler bulunur” açıklamasında bulundu.