Jak Eskinazi… Ege İhracatçılar Birliği Başkanı. Çalışkan ve başarılı… 67 yaşındaki Eskinazi, iş yaşamına 60 yıl önce başlıyor. Dedesinin başlattığı işi üçüncü kuşak olarak sürdürüyor.
Eskinazi, iş hayatına Pergamon Status Dış Ticaret A.Ş., Roteks Tekstil İhracat A.Ş. ve Spot Teksit San. Tic. A.Ş. firmalarının Yönetim Kurulu Başkanı olarak devam ediyor. 1990 yılında yollarının kesiştiği Ege İhracatçılar Birliği’nde önemli görevlerde bulunan Eskinazi, Ege Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkanlığı, Ege Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkan Yardımcılığı yaptı. Ege Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkanlığına devam ederken 2018 yılında Ege İhracatçı Birlikleri Koordinatör Başkanlığı’na seçiliyor. Ege İhracatçı Birlikleri çatısı altında farklı iki birlikte Birlik Başkanlığı yapan ilk isim oluyor.
Pek çok STK’da etkin rol oynayan Eskinazi, geçmiş yıllarda; Türkiye İhracatçılar Meclisi Yönetim Kurulu Üyeliği, İzmir Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkan Yardımcılığı, EGEV Yönetim Kurulu Üyeliği, DEİK Türkiye – Malta İş Konseyi Başkanlığı görevlerinde bulundu. Halen İsrail’in İzmir Fahri Konsolosluğu, İzmir Ticaret Odası Meclis Üyeliği, İZQ İzmir Girişimcilik ve Yenilik Merkezi ve İZFAŞ Yönetim Kurulu Üyeliği görevlerini sürdürüyor.
Eskinazi, başarıyı getiren unsurları, “Yaptığınız işte en iyisi olmak için çabalamak, dünyadaki değişimleri iyi okumak, ortak akla inanmak, ortak akılla projeleri geliştirmek, disiplinli çalışmak” olarak sıralıyor.
Türk ihracatçısı olarak, öngörülebilir bantta dalgalanan bir döviz kuru beklentilerinin olduğunun altını çizen Eskinazi, herkesi empati kurmaya davet ediyor.
Eskinazi, “Kalıcı fiyat istikrarını sağlamak Merkez Bankası’nın asli görevidir. Kararsız kur istemiyoruz. ‘Kararsız kur’ ihracatçımızın doğru fiyat vermesine engel oluyor. Bu süreç yeni yatırım yapmayı düşünen firmalarımız yatırımlarını askıya almasına da yol açıyor. Böylesi ortamlarda İhracatçı bırakın kar etmeyi, sermayesinden harcıyor. Kurdaki istikrarsızlık devam ederse 2000’li yıllardaki gibi yüksek faiz düşük kur kısır döngüsüne girilir” diyor.
EİB Başkanı Jak Eskinazi ile “bir vizyon işi” dediği ihracatı, birliğin çalışmalarını, pandeminin ihracatçılara nasıl yansıdığını, dalgalanan kurların ihracatçıya etkisini konuştuk…
“İki farklı birlikte başkanlık yapan ilk kişiyim”
-Sizi tanıyabilir miyiz? Jak Eskinazi kimdir? Ege İhracatçı Birlikleri ile yollarınız nasıl kesişti? EİB’de başkanlık süreciniz nasıl başladı?
5 Temmuz 1954 tarihinde İzmir’de dünyaya geldim. İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği mezunuyum. Pergamon Status Dış Ticaret A.Ş., Roteks Tekstil İhracat A.Ş. ve Spot Teksit San. Tic. A.Ş. firmalarının Yönetim Kurulu Başkanı olarak iş hayatımı sürdürüyorum. Ege İhracatçı Birlikleri’yle 1990’lı yıllarda tanıştım. 2001-2003 yılları arasında Ege Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği’nde Yönetim Kurulu Başkan Vekili oldum. 2003-2010 yılları arasında Ege Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkanlığı yaptım. 2014-18 yılları arasında Ege Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkan Yardımcılığı yaptım. 19 Nisan 2018 tarihinde Ege Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkanlığı’na, 10 Mayıs 2018 tarihinde ise; Ege İhracatçı Birlikleri Koordinatör Başkanlığı’na seçildim. Ege İhracatçı Birlikleri çatısı altında farklı iki birlikte Birlik Başkanlığı yapan ilk isim oldum. Geçmiş yıllarda; Türkiye İhracatçılar Meclisi Yönetim Kurulu Üyeliği, İzmir Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkan Yardımcılığı, EGEV Yönetim Kurulu Üyeliği, DEİK Türkiye – Malta İş Konseyi Başkanlığı görevlerinde bulundum.
Halen İsrail’in İzmir Fahri Konsolosluğu, İzmir Ticaret Odası Meclis Üyeliği, İZQ İzmir Girişimcilik ve Yenilik Merkezi ve İZFAŞ Yönetim Kurulu Üyeliği görevlerim sürüyor.
Eşim Mirey Eskinazi ile 41 yıldır evliyiz. 1 çocuğum, 2 torunum var. İngilizce biliyorum.
-EİB neden var, neler yapıyor, ana hedefi nedir?
Ege İhracatçı Birlikleri, Türkiye’de ihracatçıları bir araya getiren ilk kurum. 1939 yılından beri faaliyet gösteriyor. Türkiye İhracatçılar Meclisi çatısı altında 61 ihracatçı birliğimiz faaliyet gösteriyor. Bu birliklerin 12 tanesi Ege İhracatçı Birlikleri bünyesinde. 7 ihracatçı birliğimiz tarım sektöründe, 5 ihracatçı birliğimiz sanayi sektörlerinde faaliyet gösteriyor. Ege İhracatçı Birlikleri olarak amacımız İnovasyon, AR-GE, Tasarım, Sürdürülebilirlik, Dijitalleşme başlıklarını öne çıkararak ihracatta katma değerli ürün payını artırmak, pazar çeşitliliğini sağlamak. Ege İhracatçı Birlikleri olarak, 2020 yılı sonunda pandemiye rağmen 13 milyar 4 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirdik. 2021 yılının Ocak – Mayıs dönemindeki performansımızla yıllık ihracat rakamımızı 14 milyar 257 milyon dolara taşıdık. 2021 sonu hedefimiz 15 milyar dolar ihracat rakamına ulaşmak.
“İhracat bir vizyon işi”
-Başkanlık sürecinizde hayata geçirdiğiniz çalışmalardan örnekler verir misiniz?
İhracat bir vizyon işi. İhracatçı sayımızı artırmak, gelecekte Ege İhracatçı Birlikleri Yönetim Kurullarında daha yetkin isimlerin görev alması için Ege İhracatçı Birlikleri Genç İhracatçılar Konseyi’ni hayata geçirdik. İhracatçı firmalarımızda ikinci jenerasyondan 103 genç, Türkiye genelindeki 61 ihracatçı birliği başkanımız içerisinde en genç birlik başkanı olan Ege Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanımız Erkan Zandar’ın öncülüğünde EİBGİK’te görev alıyor. Ege İhracatçı Birlikleri 6. Kat’ta kendileri için EİBGİKHall’u açtık. Pandemi nedeniyle şu anda çok etkin kulllanılmasa da ilerleyen süreçte genç fikirlerin kuluçka merkezi olacağına inanıyorum.
Kaynakların optimum kullanılması, gençlere daha yaşanır bir dünya bırakmak için 2020 yılını Ege İhracatçı Birlikleri’nde Sürdürülebilirlik Yılı ilan ettik. 2019 yılı sonunda dünyanın en büyük sürdürülebilirlik inisiyatifi olan Global Compact’a Ege İhracatçı Birlikleri olarak üye olduk. Global Compact’a Türkiye’den üye olan ilk ihracatçı birliğiyiz.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Sıfır Atık Projesini EİB bünyesinde hayata geçirdik. Ege İhracatçı Birlikleri’nin verdiği hizmetleri uluslararası standarda kavuşturmak için ISO 9001:2015 Kalite Yönetim Sistemi ve ISO 27001 Bilgi Güvenliği Yönetim Sistemi Sertifikasyonu, ISO 14001:2015 Çevre Yönetim Sistemi, ISO 45001:2018 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetimi Sistemi ve ISO 10002:2018 Müşteri Memnuniyeti Yönetim Sistemi kurulumlarını Türkiye’de gerçekleştiren ilk ihracatçı birlikleri olmayı başardık.
Ege İhracatçı Birlikleri olarak kendi ev ödevlerimizi yaparken, İzmir Ticaret Odası, Ege Bölgesi Sanayi Odası, İzmir Ticaret Borsası ve diğer sivil toplum kuruluşlarımızla ortak projeleri hayata geçirdik. İzmir’deki STK’larla yakalanan uyum sonrasında Dikili’de seracılık üzerine faaliyet gösterecek Dikili Tarım İhtisas Organize Sanayi Bölgesi’nin kuruluşunda yer aldık. Kınık’ta Tıbbi ve Aromatik Bitkiler TİOSB ve Bayındır’da Çiçekçilik sektöründe faaliyet gösterecek TİOSB’nin kuruluşunda son noktaya geldik. Torbalı’da Mobilya Organize Sanayi Bölgesi kurulması çalışmalarına destek veriyoruz. İzmir’de girişimcilik kültürünün gelişimine büyük katkı sağlayacak İZQ İzmir Girişimcilik ve İnovasyon Merkezi’nin kuruluşuna aktif olarak katıldık.
Ege Serbest Bölgesi’nin sürükleyicisi olduğu İzmir’i yazılım sektöründe bir kümelenme haline getirecek YABİSAK (Yazılım ve Bilişim Sanayicileri Kümelenme Derneği) Derneğinin Kurucuları arasında yer aldık.
Son dönemde Biraz önce sözünü ettiğimiz İzmir Ticaret Odası, Ege Bölgesi Sanayi Odası gibi kurumlarımızla iş birliğinde, Kemalpaşa Lojistik Merkezi’nde TIR Gümrüklemesinin yapılabilmesi üzerinde çalışıyoruz.
İzmir’de yaşanan deprem sonrasında İzmir’deki kurumlar “Birlikten İzmir Doğar” isimli bir kampanya düzenledik. 116 konut, okul, sağlık tesisi olan bir kompleksi hayata geçiriyoruz.
Pandemi sürecinde ihraç ürünlerimizin pazarlaması için sanal fuarcılık ve sanal ticaret heyeti organizasyonlarına yoğunlaştık. Türkiye’nin ilk sanal fuarı Shoedex’i Ticaret Bakanlığımızın katkılarıyla 40 gün gibi bir sürede 1-4 Haziran 2020 tarihleri arasında gerçekleştirdik. Ayakkabı ve saraciye sektörlerimizi dünyanın dört bir tarafından ithalatçılarla buluşturduk.
Gıda ihracatçılarımız için ise; The Fource isimli sanal gıda fuarını organize ettik. Pek çok sektörde sanal ticaret heyeti organizasyonları gerçekleştirdik.
-Önünüzde hangi sorunlar ve projeler var? Gerçekleştirmeyi hedeflediğiniz çalışmaları paylaşır mısınız?
Egeli ihracatçılarımızın gerçekleştirdiği yaklaşık 10 milyar dolar ihracat başka bölgelerde kayda alınıyor. Ege Bölgesinin ihracatının tamamını temsil edeceğimiz bir düzenleme gerektiğine inanıyoruz. 2020 yılında Ege İhracatçı Birlikleri olarak kayda aldığımız 13 milyar 4 milyon dolarlık ihracatın yüzde 30’u EİB bünyesinde birliği olmayan sektörler tarafından gerçekleştirildi.
Bu sektörlerde ihracat yapıp ihracatını doğrudan İzmir dışındaki ihracatçı birliklerinde kayda aldıran firmalarımızın ihracatları da dikkate alındığında, Ege Bölgesi’nin ihracatının iller bazında yüzde 59’u, Ege Bölgesi Gümrük Müdürlüklerinden kayda alınan ihracatın ise yaklaşık yarısı Ege İhracatçı Birliklerimiz tarafından kayda alınabiliyor.
Bu firmalara daha iyi hizmet verip sektörel sinerjinin yaratılabilmesi için bu sektörlerin birlikleri EİB bünyesinde mutlaka kurulmalıdır.
Bu firmaların sorunları en iyi şekilde bizim bünyemizde ele alınıp, çözüm getirilebilir, ihtiyaç duydukları eğitim desteği verilebilir. “Kimya”, “Elektrik-Elektronik”, “Çimento, Seramik ve Toprak Ürünleri”, “Otomotiv Yan Sanayi” ve “Makine” sektörleri öncelikli olmak üzere EİB bünyesinde yeni ihracatçı birlikleri kurulmasını istiyoruz.
Öte yandan önemi her geçen gün artan “Yenilenebilir Enerji” sektörünün ihtiyacı olan ekipman üretiminde Ege Bölgesi önemli bir üretim ve ihracat kümelenmesine sahip. “Yenilenebilir Enerji” ekipmanlarına özel bir ihracatçı birliğinin EİB çatısı altında kurulması çok doğru bir karar olacaktır. Bu sektörlerdeki ihracatçı firmalarımızda EİB bünyesinde temsil edilme taleplerini her geçen gün artan bir şekilde dile getiriyorlar.
İhracata yeni başlayan ve ihracata adım atmak isteyen kadın ve genç girişimcilere yönelik EİB Export-Up Mentörlük Programı için çağrıya çıktık. Projemiz yoğun ilgi gördü. Başvuruları değerlendiriyoruz. Kısa sürede projemize başlayacağız.
Sürdürülebilirlik görev süremde üzerine yoğunlaştığım en önemli konu. Sürdürülebilirlik eksenli projeler geliştirmeye devam edeceğiz.
Ticaret Bakanlığı, Türkiye İhracatçılar Meclisi, İzmir Ticaret Odası, Ege Bölgesi Sanayi Odası, İzmir Ticaret Borsası ve diğer paydaşlarla projelerin içinde yer alacağız.
Önümüzdeki dönemde bu konulara yoğunlaşacağız.
“2020’de ihracatta Türkiye yüzde 6, EİB yüzde 2 düşüş yaşadı”
-Coronavirüs salgını ihracatçıları nasıl etkiledi?
Coronavirüs hayatın her alanına derin izler bıraktı. 2020 yılının Mart-Nisan-Mayıs aylarında dünya genelinde yaşanan kapanma nedeniyle ihracat rakamlarımızda yüzde 40-45’lere varan düşüşler yaşadık.
Ege Bölgesi’nin ihracatında tarım sektörlerinin ağırlığı nedeniyle Ege Bölgesi’nin ihracatta yaşadığı düşüşler Türkiye ortalamasından düşük olsa da, EİB’nin kayda aldığı ihracatta da azalmalar oldu. 2020 yılı Haziran ayı sonrasında kademeli normalleşme ile birlikte ihracat rakamlarımızda toparlanma başladı. 2020 yılında Türkiye genelinde ihracatımız yüzde 6 kan kaybederken, EİB’nin ihracatındaki düşüş yüzde 2 ile sınırlı kaldı. Coronavirüs döneminde ihracatımızın kesintiye uğramadan sürmesi için çalışmalarımızı sürdürdük, aksayan unsurların giderilmesi için kamu ile iletişim halinde olduk. Devlet desteklerinin pandemiden etkilenen taraflara yönlendirilmesi için girişimlerde bulunduk.
-Pandemi sürecinde ihracatçılara ne gibi destekler sundunuz?
Pandemi sürecinde Ege İhracatçı Birlikleri kesintisiz hizmet verdi. Hafta sonu kısıtlamalarının olduğu süreçte üretimin ve ihracatın devam etmesi için pozisyon aldık. Üyelerimizin hafta sonu çalışmaları için gerekli izinleri organize ettik. Kısa çalışma ödeneği başta olmak üzere ihracatçılarımızın ihtiyaç duyduğu mevzuat değişikliklerinin hayata geçmesi için Ankara ile iletişim halinde olduk.
“Kararsız kur istemiyoruz”
-Döviz kurlarındaki dalgalanmalar ihracatçılara nasıl yansıyor?
İhracatçılar olarak her zaman ifade ettiğimiz öngörülebilir bir döviz kuru. 2020 yılı Kasım ayından bu yana döviz kurlarındaki aşırı dalgalanma bizleri tedirgin ediyor.
Kasım ayında 8,58 seviyesinde olan dolar kuru 3 aylık süreçte yüzde 18’lik erimeyle Şubat ortasında 7 TL seviyesinin altına geriledi. Sonrasında tekrar 8,5 TL seviyesine yükseldi.
2021 yılında dünya mal ticaretinde yüzde 8-9 artış öngörüleri var. Aşılamada sağlanan başarıyla bu artış daha da üst seviyelere çıkabilir.
Türk ihracatçıları olarak ihracatımızı arttıracak azim ve kararlılığımız var. İhracat hedeflerine ulaşmak için Ar-Ge, Tasarım, Dijitalleşme, İnovasyon, Lojistik, sanal fuarlar ve ticaret heyetleri yoğunlaştığımız konular. Daha az karbon izi bırakarak yeşil ekonomiye uyumlu sürdürülebilir üretimle ihracat hedeflerine ulaşmayı hedefliyoruz. Bu hedeflerimize ulaşmada önemli parametrelerden birisi de döviz kurları. Türk ihracatçısı olarak, öngörülebilir bantta dalgalanan bir döviz kuru beklentimiz var. Herkesi empati yapmaya davet ediyoruz. Kasım ayında dolar kuru 8,58 iken sonraki 6 aylık süreçte 7 TL’nin altını görmesi, sonrasında tekrar 8,5 TL’yi görmesi ne kadar sağlıklı? İhracatçı bu süreçte nasıl maliyet hesaplayacak. Kalıcı fiyat istikrarını sağlamak Merkez Bankası’nın asli görevidir. Kararsız kur istemiyoruz. ‘Kararsız kur’ ihracatçımızın doğru fiyat vermesine engel oluyor. Bu süreç yeni yatırım yapmayı düşünen firmalarımız yatırımlarını askıya almasına da yol açıyor. Böylesi ortamlarda İhracatçı bırakın kar etmeyi, sermayesinden harcıyor. Kurdaki istikrarsızlık devam ederse 2000’li yıllardaki gibi yüksek faiz düşük kur kısır döngüsüne girilir. Finansal istikrarı kaybettiğimiz an arkasından gelen etkileri gidermek uzun zaman alıyor. Bu olursa ihracat hedefimiz tutmaz. 2020 yılında döviz kurları Türk ihracatçısının rekabetçiliğini destekler boyuttaydı. Benzer süreç devam ettiği takdirde Türkiye 200 milyar dolar, EİB 15 milyar dolar ihracat hedefine kolaylıkla ulaşabilecek konumda.
“İhracat hedefimize emin adımlarla ilerliyoruz”
-EİB’den rekor ihracat haberleri alıyoruz. İhracatın artması ülke ekonomisine nasıl yansıyor? Türkiye kalkınabiliyor mu?
İhracatta rekorları Ege İhracatçı Birlikleri kırdığı gibi, Türkiye genelinde ihracatta başarılı bir dönem geçiriyoruz. Türkiye’nin ihracatı 2021 yılının Ocak – Mayıs döneminde yüzde 38,5’lik artışla 61,5 milyar dolardan 85,3 milyar dolara yükseldi. Son 1 yıllık dönemde ise; yüzde 17’lik artışla 165,7 milyar dolardan 193,3 milyar dolara yükseldi.
Aynı dönemde Ege İhracatçı Birlikleri’nin ihracatına baktığımızda ise; Ocak – Mayıs döneminde yüzde 26’lık gelişimle 4,8 milyar dolardan 6 milyar 100 milyon dolara taşındı. Yıllık ihracatımız da, yüzde 14’lük artışla 14 milyar 257 milyon dolara çıktı. EİB olarak 2021 yılı sonu için belirlediğimiz 15 milyar dolar ihracat hedefine emin adımlarla ilerliyoruz.
Türkiye’nin ihracatındaki artış, Türkiye’de üretimin, istihdamın artışını beraberinde getiriyor. Üretim ve istihdamdaki artışta hem kalkınmayı, hem de sosyal barışın toplumun geniş kesimlerine yaygınlaşmasını sağlıyor. 2021 yılının ilk çeyreğinde Türk ekonomisinin yüzde 7’lik büyümesine ihracatımız yüzde 1,1’lik katkı sağladı. 2021 yılının geri kalan diliminde Türk ekonomisinin büyümesine daha fazla katkı sağlamak için çalışacağız.
-Dökme ve varilli zeytinyağı ihracatının yasaklanmasını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Pandemi tüm dünyada tarım ve gıda sektörlerinde yerli üretimin gerekliliğini çok net bir şekilde hatırlamamızı sağladı. “Paramız var ithal ederiz” söylemi pandemide geçerliliğini yitirdi. Ülkelerde politikalarını kendi gıda ihtiyaçlarını karşılama üzerine tekrar dizayn etti. Gıda ürünlerinde koruma önlemleri artırıldı. Bu süreçte Türkiye de kendi halkının ihtiyacına göre konum aldı. Ancak, ihracat uzun soluklu bir yolculuk. Bu sürecin daha iyi yönetilmesi için çabalarımız oldu. En azından öncesinde sözleşmesi olan ihracatçılarımızın dökme zeytinyağı ihracatlarını yapmalarının zeminini sağladık.
-İşsizlik Türkiye’nin en büyük sorunlarından birisi… İstihdamı artırmak için neler yapılabilir?
Türkiye TUİK verilerine göre yüzde 13,9’a ulaşan bir işsizlik sorunuyla karşı karşıya. Genç işsiz oranımız ise çok daha yüksek seviyelerde. İstihdamı artırabilmemiz için yatırımcının önünü göreceği bir iklimi oluşturmamız gerekiyor. Yerli ve yabancı yatırımcının Türkiye’de daha fazla yatırım yapacağı reformları hayata geçirme konusunda hükümetin ortaya koyduğu iradenin hayata geçmesinin hızlanması gerektiğine inanıyorum.
“60 yıldır çalışıyorum”
-İş hayatınız ve Birlik başkanlığınız dışında neler yapıyorsunuz? Hobileriniz neler?
67 yaşındayım. İş hayatında yaklaşık 60 yıldır çalışıyorum. Dedemin başlattığı işi üçüncü kuşak olarak devam ettiriyorum ve kızım dördüncü kuşak olarak bize katıldı. Sudoku çözmek ve müsait havalarda tekneyle denize açılmak en büyük hobilerim.
-Size göre “Başarı” nedir? “Başarı”yı nasıl tanımlarsınız? İş hayatında başarı nasıl yakalanır?
Yaptığınız işte en iyisi olmak için çabalamak, işinizle ilgili teknolojik gelişmeleri takip edip, iş hayatınızda uygulamak, dünyadaki değişimleri iyi okumak, ortak akla inanmak, ortak akılla projeleri geliştirmek, disiplinli çalışmak başarıyı getiren unsurlar diye düşünüyorum.
SELİN TEKİN