Kamunun yönettiği ve yönlendirdiği fiyatlarda zam oranı bazı kalemlerde enflasyonu dörde katladı. Köprü geçiş ücretleri son bir yıllık zaman diliminde yüzde 129-213 arasında artırılırken, otoyol geçiş ücretlerine son 6 ayda yapılan zam oranı yüzde 44-45 oranında değişti. Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) Ocak 2024’ten bu yana yüzde 61,4 oranında artırıldı. Emekli, dul ve yetim aylıkları ise yılın ilk yarısında yüzde 24.73, ikinci yarısında ise yüzde 15.75 oranında artırıldı.
Verileri uzunca bir süredir tartışma konusu olan Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) geride kalan yıl için yıllık enflasyonu yüzde 44,38 olarak açıkladı. Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) ise yılık enflasyonu yüzde 83,4 olarak açıkladı. Ücret artışları ile özel sektör fiyatlamalarında 2025 yılı için beklenen enflasyonu baz alan iktidar, kamunun bazı kalemlerindeki zam oranını 2024 yılında gerçekleşen tüketici fiyatlarını katlar oranda zam yaptı. Ekonomi yönetimi dezenflasyon sürecinde kamunun yönettiği ve yönlendirdiği fiyatlardaki artışlarda Merkez Bankası’nın enflasyon hedefini tehlikeye atmayacağı bir yaklaşım içinde olacağı vurgulanmıştı.
Yapılan artışlar ise tam tersini gösteriyor. Birçok kamu hizmetinin fiyatı, OVP’de öngörülen yüzde 17,5 ile Merkez Bankası’nın yüzde 21 olarak tahmin ettiği 2025 yılı enflasyon beklentilerinin çok üzerinde artırıldı. Alkollü içecek ve tütün ürünlerinin ÖTV’si 6 ayda bir otomatik Yİ-ÜFE kadar artırılırken, rakıdan alınan ÖTV Ocak 2024’ten bu yana yüzde 61,44 oranında artırıldı. Sigaradan alınan ÖTV ise geçen yıldan bu yana gerçekleşen enflasyonun bile 20,8 puan üzerinde yani yüzde 74.58 oranında artırıldı.
Aralık ayı enflasyonu açıklanmadan önce Akaryakıt ÖTV’si yüzde 6 artırılmıştı. Bu artışla birlikte yılın ikinci yarısında gerçekleşen yüzde 7,55’lik enflasyon (YİÜFE) kadar otomatik zammın uygulanmasından vaz geçildi. Akaryakıttan alınan ÖTV yıl içinde yüzde 26,75 oranında artırılmasına rağmen, akaryakıt ürünlerinden benzinin fiyatı yüzde 31,77, mazotun fiyatı ise yüzde 23,04 oranında artış gösterdi. Akaryakıt fiyatları petrol fiyatlarına bağlı olarak, ağırlıklı artış yönünde olmak üzere sıklıkla değişiklik gösteriyor.
Enflasyonu katlayan zamlar
Enflasyon yılın ikinci yarısında yüzde 15,75 oranında gerçekleşirken, otoyollardaki geçiş ücretleri aynı dönemde yüzde 43,75 ile yüzde 45 arasında değişen oranlarda zamlandı. Köprü geçiş ücretleri ise yıllık bazda enflasyonun 4-5 katı kadar zamlandı. Örneğin 15 Temmuz Şehitler Köprüsü ile Fatih Sultan Mehmet köprülerinin geçiş ücreti yıllık bazda yüzde 213,3 oranında artırıldı. Osmangazi Köprüsü geçiş ücreti yüzde 174,14, 1915 Çanakkale Köprüsü geçiş ücreti yüzde 169,49, Yavuz Sultan Selim köprüsü geçiş ücreti yüzde 128,57 artırıldı. Son yapılan zamlarla birlikte Ankara-İstanbul arası YHT bilet fiyatları da yüzde 81,4 oranında yükseltildi.
Yeniden değerleme yüzde 43.93
2025 yılıyla birlikte, trafik cezaları, ehliyet ve pasaport harçları, Motorlu Taşıtlar Vergisi dahil olmak üzere kamuya yönelik bir çok yükümlülüğün miktarı yüzde 43.93 olarak belirlenen Yeniden Değerleme Oranı kadar artırıldı.
Karşıya yüzerek mi geçelim
Geçen yıl 3 kez zam yapılan köprü ve otoyol ücretlerini ekonomistler sosyal medya hesabında değerlendirdi. Vergi uzmanı Ozan Bingöl, zamlar sonrası “Şimdi bu köprü zamlarını nasıl boykot edelim? Misal, İstanbul’da karşıdan karşıya yüzerek mi geçelim?” diye sordu.
Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi ve eski Merkez Bankası Başekonomisti Prof. Dr. Hakan Kara, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımlarda, “Boğaz köprüleri (en düşük) geçiş ücreti: Ocak 2024: 15 TL Ocak 2025: 47 TL Artış oranı: % 213. Sanırım bu zamlar yapılırken TÜFE üzerindeki doğrudan etkisine bakılıyor. Ne olacak ki aylık TÜFE’ye etkisi 0,2 puan bile değil deniyor. Oysa bu tür zamların dolaylı etkileri de var; özellikle vatandaşın gözünde enflasyonla mücadelenin ciddiyetini temsil etmesi bakımından kritik” derken, dolar bazında artışın ise yüzde 160 oranında olduğunu hesapladı.
Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi, Ekonomi Gazetesi yazarı Prof. Dr. Burak Arzova da zam haberine yönelik yorumunda, “Önce kamu inanacak ve inandıracak enflasyonun düşeceğine Her şey bir “illüzyon”” dedi.
Ekonomist İnan Mutlu, “Köprü ve otoyol zamları tam gaz devam ediyor… Aynı zamanda, KGM tarafından ödenen garanti ücretleri de çığ gibi büyüyor. Cebimizden tek kuruş çıkmayacak denilerek yapılan köprü ve otoyollara yapılan garanti ödemeleri son 8 yılda 65 katına çıktı. 2017’de 1 milyar 127 milyon ödenen garanti ücreti, 2024’te 73 milyar 830 milyon liraya yükseldi” diyerek kendi hazırladığı grafiği de paylaştı.
Ekonomist Doç. Dr. Oğuz Demir, “Hayırlı olsun… Köprülere zam resmileşti. Tek yön 47 TL’ye geçilecek! 1973’te açılan 1. Köprü’ye ve 1988’de açılan FSM’ye hangi hizmet karşılığı 94 TL gidiş-geliş parası alacaksınız? Hangi maliyetiniz arttı da bir yılda %450 zam yaptınız?” diye sordu.