Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) göre yıllık enflasyon yüzde 58, Enflasyon Araştırma Grubu’na (ENAG) göre ise yüzde 128. Aylık enflasyon temmuzdan sonra ağustosta da yüzde 9’u aştı. Özellikle gıdada bolluk ayı olarak kabul edilen yaz sezonunun üç aylık enflasyonu yüzde 24’le tarihi rekor seviyesini gördü. Gıda enflasyonu ise halkın alım gücünü zoluyor. Uzmanlar, yıl sonu enflasyon tahminini yüzde 58 olarak açıklayan Merkez’in bu tahminin tutmasının artık imkansız olduğunu belirtiyor. TÜİK’in Ağustos ayı verisine göre, Türkiye’nin aylık gıda enflasyonu dahi birçok ülkenin yıllık enflasyonundan daha yüksek.
Türkiye’nin aylık gıda enflasyonu birçok ülkenin yıllık enflasyonundan daha yüksek
Ağustos ayı enflasyon verileri açıklandı. TÜİK’e göre geçen ay tüketici fiyat endeksi (TÜFE) yüzde 9,09 arttı, yıllık enflasyon ise yüzde 58,94’e yükseldi. ENAG verilerine göre ise geçen ay TÜFE yüzde 8,59 oranında arttı, yıllık enflasyon ise yüzde 128,05’e çıktı. TÜİK verilerine göre Ağustos ayında bir önceki aya göre en yüksek artış yüzde 16,61 ile ulaştırmada görüldü. TÜİK’e göre gıda enflasyonu yıllık yüzde 72,86, aylık yüzde 8,48 oldu. Fiyatı en çok artan gıda ürünleri yüzde 18,45 ile ekmek, yüzde 15,49 ile taze meyveler ve yüzde 15,14 ile yumurta oldu. Türkiye’nin aylık gıda enflasyonu birçok ülkenin yıllık enflasyonundan daha yüksek. Ağustosta aylık bazda yüzde 9,09 artan enflasyon, yıllık bazda yüzde 58,94 ile son 8 ayın en yüksek seviyesine ulaştı.
“Enflasyonla mücadelede kesinlikle kararlıyız”
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, enflasyon rakamlarının açıklanmasının ardından sosyal medyadan yaptığı paylaşımda “Enflasyonla mücadelenin biraz zaman alacağını biliyoruz. Geçiş dönemindeyiz. Enflasyonu kontrol altına almak ve daha sonra düşürmek için ne gerekiyorsa (parasal sıkılaşma, kredi politikası ve gelirler politikaları) yapacağız. Sonuçta sabretmemize değecek. Enflasyonla mücadelede kesinlikle kararlıyız” dedi.
“TÜİK ürünlerin fiyatlarını her ay tek tek açıklamalı.”
TÜİK’in açıkladığı enflasyon verilerini değerlendiren ekonomistler, Merkez Bankası’nın yılsonu hedefini tutturmanın zor olduğuna işaret ediyor. Dünya gazetesi yazarı Özcan Kadıoğlu, sosyal medya hesabından Şimşek’e cevaben, “Siz göreve başladıktan sonra TÜFE yaklaşık 3 ayda %24.12 artış kaydetti. Bu artışa en büyük katkıyı maalesef kamu fiyat artışları sebep oldu” diyerek çağrıda bulundu: “Enflasyon yayılımı ölçmek adına TUİK geçmişte olduğu gibi madde sepetindeki tüm ürünlerin fiyatlarını her ay tek tek açıklamalı.”
“Sabretmekten başka bir seçeneğimiz yok.
Ekonomist Oğuz Demir de Şimşek’e cevaben, “Bizim zaten sabretmekten başka bir seçeneğimiz yok. O yüzden zaten sadece bekliyoruz. Asıl sabretmesi gerekenler, sizin attığınız adımlara sabredecek mi?” diye sordu. Demir, ayrıca “2005’ten bu yana ortalamalara bakarsanız bu yaz nasıl bir enflasyon travmasından geçtiğimizi görürsünüz” diyerek, 2023 verilerinin 2005-2022 yılları ortalamalarından ne kadar yüksek olduğunu gösteren bir tablo paylaştı.
MB’nin yılsonu tahmini
Ağustosta yıllık bazda yüzde 58,94’e yükselen TÜFE oranı, Merkez Bankası’nın yüzde 58 olan yılsonu enflasyon tahminin üzerinde. Ekonomistlere göre MB’nin yılsonu tahminini tutturmak oldukça zor. Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, yılsonu enflasyonunun yüzde 70’e ulaşacağını belirterek Merkez Bankası’nın yılsonu yüzde 58 tahmininin tutması “artık çok zor” olduğuna işaret etti.
İktisatçı Mustafa Sönmez de 2023 enflasyonunun yüzde 70’i geçeceğini belirterek, “Ortada enflasyon indirme çabası yok” eleştirisinde bulundu.
Profesör Dr. Burak Arzova, “Normalleşme adımlarından TUİK de nasibini almış gibi gözüküyor. Enflasyonla mücadele önce gerçeği kabul etmekle başlar” ifadesini kullandı.
Ekonomist Banu Kıvcı Tokalı, “Yıl sonuna kadar yükselişin %60’ın üzerine çıkarak devam ettiğini görebileceğiz” değerlendirmesinde bulundu ve 2024’ün ilk çeyreğinde baz etkisiyle düşüş olabileceği, ikinci çeyrekte ise “yıllık enflasyonda yeni tepe” olabileceği öngörüsünde bulundu.
“Dikiş tutmayacak”
Esfender Korkmaz (Ekonomist/ Prof. Dr.) – Ağustosta TÜFE aylık yüzde 9,09 ve yıllık yüzde 58,94 oranında arttı. İTO İstanbul geçinme endeksini de daha yüksek; yüzde 74,16 olarak açıklamıştı. TÜİK gıda fiyatlarındaki artışta geçinme endeksine daha yakın yüzde 72,86 oldu.
Dünya; yıllık enflasyon ortalaması; gelişmiş olan ülkelerde yüzde 4,24 ve gelişmekte olan ülkelerde 5,11 iken, bizde Ağustos ayında bir aylık TÜFE oranı bunun iki katı yüzde 9,09 oldu. Bu durumda eğer enflasyonu dış faktörler etkiliyor diyen olursa, ayıp etmiş olacaktır.
Çekirdek enflasyon; yönetemeyeceğimiz şartlar altında; söz gelimi hava koşullarına bağlı olarak değişen işlenmemiş gıda fiyatları, yurt dışı şartlara ve kararlara bağlı olan enerji fiyatları, üzerinde yüksek vergi yükü olan tütün ve alkollü içecek fiyatları ile fiyatı küresel düzeyde oluşan altındaki fiyat artışını çıkardıktan sonraki, fiyat endeksidir.
Ağustosta Çekirdek Enflasyon(B) TÜFE’den daha yüksek yüzde 63,58 oldu. Çekirdek Enflasyonun yüksek olması, enflasyon direncinin de yüksek olduğunu gösterir. Eğer faizlerde şok bir artış olmazsa, MB reel faize geçmez ise, TÜFE artmaya devam edecektir.
İstikrarsızlıkta da kırılgan oldu
2018’den beri, enflasyon trendi de kırılgan oldu. TÜFE; 2022 Kasım ayında yüzde 85,51 oldu. 2023 Nisan ayında yüzde 38,21 oldu. 2023 Ağustos’ta tekrar 58,94’e yükseldi. Enflasyonun yeniden artışına; Şubat ayında MB’nin inadına faizleri yüzde 8,5’a düşürmesi ve bu nedenle Mayıs sonrasında kurlardaki artış, Seçim popülizmi, Yeni gelen ekonomi yönetiminin istikrar programı açıklamamış olması, İç güven sorunu ve toplumun panik yaşaması, sebep oldu.
“Enflasyon kronikleşti”
Bu defa enflasyon daha yüksek düzeyde kronikleşti. Yİ-ÜFE’de aylık artış yüzde 5,89 ve yıllık artış yüzde 49,41 oldu. Yİ-ÜFE maliyet artışını gösterir. Daha önceki artışlarda kur artışı ithal girdi fiyatlarını artırırdı. Yİ-ÜFE daha yüksek çıkardı. Yİ-ÜFE artışı aynı ay veya bir sonraki ay TÜFE’ye yansırdı. Bu defa kur artışının yine etkisi var ve fakat bu etki daha düşüktür. Aşağıdaki grafikte kur artışının, Mayıs ve Temmuz arasında aynı oranda enflasyonu etkilemediği görülüyor. Demek ki, Başkanlık Sistemi ile gelen ekonomiye yanlış müdahaleler, devlette kurumsal yapının ve şeffaflığın kaybolması, kara para aklamanın artması ve yapısal sorunların kronikleşmesi, enflasyonu da kronikleştirdi.
İstikrar neden dikiş tutmaz?
Bir ekonomide bir yönetime karşı iç ve dış güven sorunu oluşmuşsa, yönetim değişmezse sorun devam eder. Güvenin temel dayanağı; Hukuk; demokrasi, mülkiyet güvencesi, kurumsal devlet ve sosyal huzurdur. Mevcut hükümetten bu alanlarda değişme beklemek nafiledir. Dahası 10 milyon göçmen sorunu ve bunların eğitildiğine dair söylentiler, toplumun huzurunu daha çok bozuyor.
Bu durumda halkın demokrasi talep etmesi gerekir. Demokratik ülkelerde başarısız hükûmetler ve muhalefet liderleri istifa eder. Bizde etmiyor; çünkü halkta biat kültürü oluştu, demokrasi talebi zayıfladı.
Bu şartlarda; Tek yol IMF kalıyor. IMF ile dış güven sorunu çözülür. Ayrıca IMF yabancı yatırım sermayesi için çıpa olur. Ne var ki; IMF stand-by yapmak için popülizmin kaldırılmasını şart koşar. Bu durumda Sayın Cumhurbaşkanı’nın “itibarda tasarruf olmaz” anlayışını rafa kaldırması gerekir. (Yeniçağ Gazetesi)
MB: Vergiler ve akaryakıt zamları enflasyonu yükseltti
Merkez Bankası, enflasyonun ağustosta aylık bazda yüzde 9,09 yükselmesinde temel faktörün vergi kaynaklı zamlar ve enerji grubundaki fiyat artışları olduğunu belirtti. Raporda ayrıca gıda ve kirada da yüksek artışlar olduğuna dikkat çekildi.
Merkez Bankası, yayınladığı enflasyon değerlendirme raporunda, Temmuz ayındaki vergi zamları kaynaklı ağustos ayına sarkan fiyat artışlarının enflasyon üzerinde etkili olduğu ifade edildi. Raporda, TL’deki değer kaybı ve enerjinin diğer faktörler olduğu vurgulandı. Raporda, aylık bazda en yüksek artışın yüzde 14,23 ile enerji grubunda olduğu aktarıldı. Ayrıca, gıda, asgari ücret ve kur gelişmelerine duyarlılığı yüksek hizmet kalemlerinin yanı sıra kirada yüksek artışlar gözlendiği ifade edildi.
- 2023 yılı 8 aylık enflasyon (TÜFE)
Aylar TÜİK ENAG İTO
Ocak 6,65 9,26 5,94
Şubat 3,15 7,21 3,83
Mart 2,29 5,08 3,83
Nisan 2,39 4,86 4,57
Mayıs 0,04 7,35 1,66
Haziran 3,92 8,54 3,46
Temmuz 9,49 13,18 9,84
Ağustos 90,9 8,59 8,79
Toplam 43,06 83,96 48,82
