Elektrik Faturalarının “el değil, can yakıcı” hâle geldiği bir süreçte, bir başka acı gerçek gündeme getirilmelidir.
Büyük ölçüde “doğalgaza bağımlı” elektrik üretim santrallerine karşı, kurulmaya ve yaygınlaşmaya başlayan “yenilenebilir enerji kooperatiflerinin önü kesilmese” idi, bugünkü “çözümü çok zor sorunlar” ortaya çıkmayacak, “can yakıcı faturaları yollayan” şirketler piyasada “tek başlarına” at oynatmaya devam edemeyeceklerdi.
Bu süreç şöyle gelişti; 2 Ekim 2013 tarih ve 28783 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik” ile 22 Ekim 2016 tarih ve 29865 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ülkemizde “Güneşten Elektrik Üretilmesi’nde, Elektrik üreten şirketlere karşı, ‘halkın ortak olduğu / olacağı Güneş – Elektirik kooperatiflerinin önünü açmış” ve kooperatifler kurulmaya elektrik üretmeye başlamıştı.
Yönetmelikte Mart 2016’da yapılan değişiklik, Türk Hukukuna ilk kez “yenilenebilir enerji kooperatifi” kavramını da getirmiş ve zincir tamamlanmıştı.
Ne var ki, 2016 yılında tanınan bu hak, 2019 yılında değiştirilen mevzuat ile büyük ölçüde engellendi. “Aynı dağıtım bölgesinde bulunan elektrik tüketicilerinin bir araya gelerek kurdukları kooperatifler aracılığı ile ihtiyaçlarını karşılayacak elektrik üretebiliyorlarken” yapılan değişiklik ile “ortak sayaç” ve “aynı tarife grubunda olma” zorunluluğu getirildi. Bu durum farklı adreslerde bulunan tüketicilerin ‘ortak olarak’ bir araya gelmesini” engelledi ve “Enerji kooperatifleri üretim yapamaz” hale geldi. 2021 yılında yapılan mevzuat değişikliği bazı sorunları çözdü ama, “önemli ve ana bazı sorunlar” devam ediyor ve çözüm bekliyor.
********
“GÜNEŞ / ELEKTRİK KOOPRATİFLERİNİN ÖNÜ AÇILMALIDIR!..”
Hüseyin Aslan( Ege Koop ve S.S.Ege-Koop İzmir Elektrik Enerjisi Yenilenebilir Enerji Üretim Kooperatifi Başkanı) – Enerji, özellikle de elektrik enerjisi, insan yaşamında tartışmasız bir önceliğe sahiptir. Günlük yaşamın birçok alanında vazgeçilmezdir. Refah seviyesinin sürdürülebilmesi için de günlük yaşamda geri dönülemezdir. Enerjisiz bir yaşam, günümüz koşullarında neredeyse olası değildir. Bir ülkenin gelişmişlik seviyesini kişi başına düşen milli gelirden sonra kişi başına tüketilen enerji miktarı belirlemektedir demek yanlış olmaz.
Gelişen teknoloji ve artan enerji açığı bütün ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de yeni enerji kaynakları üzerinde daha fazla düşünülmesini ve hızlı bir şekilde alternatiflerin üretilmesini gerekli hale getirmiştir. Bu alternatifler arasında en güçlü aday ise yenilebilir ve sürdürebilir enerji kaynaklarından Güneş enerjisi olarak görülmektedir. Güneş Enerjisi ülkemizin her yerinde verimli olarak kullanılabilir. Bireylerin ve tüzel kişiliklerin kendi ihtiyaçlarını karşılamak amaçlı Güneş Enerji Santrallerini kurması hem kendileri için bir ticari yatırım hem de ülkenin geleceğine yapılan bir yatırım olarak görülebilir.
Ülkemizde hâlâ elektrik üretiminin yarısından fazlası doğalgazdan üretilmektedir. Güneş gibi sonsuz ve çevreci bir enerji varken fosil yakıtlardan enerji elde etmek hem doğaya zarar vermekte hem de ülkenin dışa bağımlılığını arttırmaktadır. Ülkemizde 2019 yılından itibaren çıkan yönetmelikle tüketimi olan yerlerin tükettikleri kadar kurulum yapması ön görülmüştür.
Bu alanda elektrik tüketimi fazla olan fabrikalar kendi elektrik ihtiyaçlarını karşılamak adına Ges kurulumlarına yönelmişlerdir. Enerji alanında dışa bağımlılığın azaltılması adına sanayi yapılarının yenilebilir enerjiye yönelmesi kadar bireysel aboneliklerin ve diğer ticarethanelerinde yönelmesi önemlidir.
Mesken ve ticarethane abonelikleri Ges kurulumu yaparken bazı fiziki şartları da yerine getirmek durumunda kalmaktadırlar. Örneğin bir apartman dairesinde oturan kişinin Ges kurmak istemesi durumunda yeterli bir çatı alanına sahip olması gerekmektedir. Fakat apartman sakinlerinin ihtiyaçlarını karşılamak için mevcut çatıları kullanmaları pek mümkün değildir. Burada kooperatifleşme büyük bir çözüm sunmaktadır. Yenilenebilir enerjiyi tüm halka yaymak için büyük fırsatlar sunan kooperatifler ile ilgili olarak bazı yönetmelikler de düzenlemelerin yapılması bu süreçte çok önemlidir.
Türkiye’de yenilenebilir enerji kooperatiflerinin yasal çerçevesini oluşturan iki temel düzenleme bulunmaktadır. Bunlar; 2 Ekim 2013 tarih ve 28783 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik” ile 22 Ekim 2016 tarih ve 29865 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”tir.
Yönetmelikte Mart 2016’da yapılan değişiklik, Türk Hukukuna ilk kez “yenilenebilir enerji kooperatifi” kavramını getirmiştir. Fakat 2016 yılında tanınan bu hak 2019 yılında çıkarılan mevzuat ile sekteye uğramıştır. 2016 yılında çıkan mevzuat ile aynı dağıtım bölgesinde bulunan elektrik tüketicilerinin bir araya gelerek kurdukları kooperatifler aracılığı ile ihtiyaçlarını üretebiliyor idi. Yapılan değişiklik “ortak sayaç” zorunluluğu ile beraber aynı tarife grubunda olma zorunluluğunu getirmektedir. Bu durum farklı adreslerde bulunan tüketicilerin bir araya gelmesini imkansızlaşmasına neden olmuş olup, enerji kooperatiflerini üretim yapamaz hale getirmiştir. 2019 yılında yapılan mevzuat değişikliği ile beraber olumsuz etkilenen kooperatiflerin, 2021 yılında yapılan mevzuat değişikliği ile beraber bazı sorunlar çözülmüş olsa da belli sorunlar güncelliğini korumaktadır. En olumlu olan değişiklik aynı tarife grubu şartının kaldırılmış olmasına rağmen, en önemli sorun olan aynı dağıtım bölgesi şartı getirilmemesi ve tek bir ortak sayaç şartının kaldırılmamasıdır.
Yaptığımız çalışmalar sonrası düzenlenmesi ve değiştirilmesi istenen hususlar şunlardır:
1-) Bu sorunlar içerisinde en önemlisi tüketim noktalarının tek bir ortak sayaç ile sınırlandırılmasıdır. Bu durum kooperatifleşmeyi tüketim noktası tek bir ortak sayaç ile bağlantısı olan site ve apartmanlardan öteye taşınmasını engellemektedir. Bu kapsam dışında kalan tüzel/gerçek kişilerin, kooperatife katılarak bu fırsattan fayda sağlaması gerekirken, bu sürecin dışında kalmaktadır. Bu son durum ile ilgili beklentimiz, tüketim noktalarının tek bir ortak sayaç ile sınırlandırılmadan, tüketim birleştirecek tüzel/gerçek kişilerin aynı dağıtım bölgesinde olmasına olanak sağlanmasıdır. Kooperatifler özelinde aynı dağıtım bölgesinde bulunmak tüketim birleştirme için yeterli sayılmalıdır.
2-) Başvuru süreçleri ile ilgili olarak, başvuru sürelerinin belirli bir zaman aralığında cevaplandırması zorunluluğu getirilmemiştir. Başvurunun belli bir süre içinde cevaplandırılması zorunluluğu getirilmesi önem arz etmektedir.
3-) Kurulacak güneş enerji tesisi sonrası, üretim ve tüketimin farklı yerlerde olmasından dolayı hem üretim yönünde hem tüketim yönünde dağıtım bedellerinin alınmasıdır. Bu durum kooperatifler aracılığıyla mini ölçekli Ges yatırımı yapmak isteyen yatırımcıların amortisman sürelerini uzatmaktadır. Dağıtım Bedelleri hususunda kooperatif özelinde yapılabilecek düzenlemeler, bu alanda katılımı arttıracak ve yatırımcıları rahatlatacaktır. 17.02.2021 günü Sayın Cumhurbaşkanımızın Lisanssız güneş enerjisi ve rüzgar enerjisi yatırımları ile ilgili olarak yapmış olduğu açıklamaları olumlu buluyor, kooperatif bazında talep ettiğimiz değişikliklerin yapılması durumunda tüm vatandaşlarımızı kooperatif çatısı altında toplayarak kuracağımız lisanssız yenilenebilir enerji tesisleri sayesinde, küresel çapta yaşanan enerji krizinden ülkemizi en az hasarla atlatmasında önemli bir rol üstlenmiş olacağız.
