Yazımızın başlığındaki sözcükler, uluslararası kooperatifler gününün bu yılki temasını ifade ediyor. Uzun yıllardan beri temmuz ayının ilk cumartesi günü, her yıl farklı bir temayla ‘kooperatifler günü’ olarak kutlanıyor.
2021 temasının anlamı ve önemi
2021 yılının kooperatifler günü, salgının daha da büyüttüğü olumsuzluklar altında gerçekleştiriliyor. Bu anlamlı gün, salgın tehlikesinin henüz tam anlamıyla geçmediği koşullarda kutlanıyor. Yaşanan süreç, başta sağlıklı ve güvenli gıdaya erişim olmak üzere; tarımın, üretimin ve hakça paylaşmanın önemini, bir kez daha herkese gösterdi. Bu bağlamda, kooperatifçiliğin önemi ve vazgeçilmezliği kavrandı, anlaşıldı.
Uluslararası Kooperatifler Birliği (ICA) tarafından belirlenen tema, bu yıl, içinde bulunduğumuz dönem ve koşullarla da bütünleşiyor. Salgın sonrası dönem için, yeni yaklaşımlara ve görevlere dikkat çekiyor. Kooperatifçiliğin yeniden keşfinin, yeniden yapılandırılmasının altını çiziyor. Aslında, ‘Birlikte, daha iyiyi yeniden inşa edelim’ teması; ülkemizin içinde bulunduğu dönemle de ekonomik ve politik ortamla da buluşuyor, örtüşüyor.
Geçmişten günümüze
Bütün dünyada yeniden gündeme gelen kooperatifçiliğin, oldukça köklü bir geçmişi var. Kooperatifçiliğin ortaya çıkışı 19’uncu yüzyılın ortalarına kadar uzanıyor. 1844 yılında İngiltere’nin Rochdale kasabasında 28 dokuma işçisi tarafından ilk kooperatif kuruluyor. ‘Rochdale öncüleri’ olarak adlandırılan bu emekçiler, kooperatifçiliğin ilk aksiyonerleri olarak biliniyor ve her daim takdirle / teşekkürle anılıyorlar.
Kooperatifçilik, sonraki yıllarda başka alanlara ve farklı ülkelere yayılıyor. 1895 yılında kooperatif hareketi bütünleşerek, uluslararası birliktelik olan ICA’yı oluşturuyor. Bu birliğin girişimiyle, uluslararası platformda, her yıl farklı bir temayla, temmuz ayının ilk cumartesi günü ‘Uluslararası Kooperatifler Günü’ olarak kutlanıyor.
Prag ve Manchester ICA anıları
Kooperatifçilik tarihinde, ICA’nın 100’üncü kuruluş yılı olan 1995 yılının önemli bir anlamı ve işlevi var. 100’üncü yılında ICA, hem kuruluş ilkelerini yeniden gözden geçirdi ve hem de ‘Kooperatifler Günü’nü Birleşmiş Milletler’e (BM) taşıyarak ortaklaştırıp, resmileştirdi. Böylece, temmuz ayının ilk cumartesisi; BM kararıyla, bütün dünyada ‘Kooperatifler Günü’ olarak ilan edildi.
Biz o yıllarda, ülkemizin öncü kooperatifçilik kuruluşlarından Tariş’te görev yapıyorduk. Geçmişte hem çalışanı ve hem de üç kuşaktır üretici ortağı olmakla övünç duyduğumuz bu köklü ve görkemli kooperatif örgütlenmesini, o dönemde dünya kooperatifçilik hareketi ile buluşturmuştuk. Türkiye’nin öncü kooperatifçilik kuruluşu Tariş, ICA’ya üye olmuştu. Bu bağlamda 1993’te Prag’da yapılan Kooperatifçilik Avrupa Forumu’na ve 1995’te Manchester’de toplanan ICA’nın 100’üncü Yıl Kongresi’ne katılmıştık. İşte bizim de içinde yer aldığımız bu toplantılar, kooperatifçilik hareketinin önemli tarihsel dönemeçleri olmuştu. Kooperatifçiliğin başladığı ve geliştiği coğrafyalarda, ilk kooperatifin ortaya çıktığı ortamları ve o dönemde kooperatifçiliğin ulaştığı dev boyutları ve kurumları görmüştük. Bundan da bir kooperatif aksiyoneri ve gönüllüsü olarak, doğrusu büyük heyecan ve mutluluk duymuştuk…
Üretimden tüketime
Aslında günümüzde kooperatifçilik, üretimden tüketime kadar uzanan zincirin her halkasında ve hayatın hemen her alanında önem kazanıyor. Salgında daha da tırmanan adaletsizlikler, eşitsizlikler ve yeterli / sağlıklı gıdaya erişim zorlukları; kooperatifçiliğin önemini bir kez daha ortaya çıkarıyor. Kooperatifçilik, adeta yeniden keşfediliyor.
Kooperatifçilikle birlikte, bu gelişmeye koşut olarak, önemi artan bir başka alan tarım ve tarımsal üretim oluyor. Günümüzde, tarımın geliştirilip güçlendirilmesinde, tarımsal üretimin artırılmasında, sağlıklı ve yeterli gıdaya erişimde; kooperatifçilik önemli bir kaldıraç olmaya adaydır.
Sürdürülebilir kalkınma için
Yaşadığımız ekonomik ve sosyal sorunların aşılabilmesi, ülkemizde toplumsal kalkınmanın sağlanabilmesi ve sürdürülebilmesi için; ülkemizin ekonomik faaliyetlerinin tümüyle gözden geçirilip yeniden yapılandırılması gerekiyor. Elbette eğitimden hukuka kadar tüm sosyal, kültürel ve siyasal alanların da yeniden ayağa kaldırılmasıyla birlikte… Kısacası, cumhuriyetin ikinci yüzyılına hazırlanılırken, ülkemiz tümüyle yeni baştan inşa edilmelidir.
İşte kooperatifler gününün teması olan ‘Birlikte, daha iyiyi yeniden inşa edelim’ seslenişi; bu bağlamda, kooperatifçiliğin de ötesinde, aynı zamanda günümüzdeki toplumsal ve siyasal görevlere de ışık tutmaktadır!..